Onlangs lanceerde onderzoeker van de Amsterdamse homogeschiedenis Peter Koop zijn website www.homohoreca.amsterdam. Vrije Tijd Amsterdam ging op zoek naar het verhaal achter deze nieuwe site en stelde een aantal vragen aan de beheerder.
Zou je allereerst de website ‘www.homohoreca.amsterdam’ eens willen introduceren?
“De website www.homohoreca.amsterdam biedt een zo volledig mogelijk overzicht van de Amsterdamse homohoreca, niet alleen van de huidige zaken, maar ook van de geschiedenis. Vooral dat laatste is bijzonder want hiermee is het voor het eerst dat er een vrijwel compleet overzicht is van alle homo en lesbische uitgaansgelegenheden die er, in pakweg de afgelopen 100 jaar, in Amsterdam geweest zijn.
Kenmerkend voor de Amsterdamse homohoreca is dat die in diverse straten geconcentreerd waren. Op de website worden heden en verleden dan ook voor elk van die “homostraten” besproken, waarbij ook de zaken die elders in de stad verspreid lagen en liggen niet vergeten worden.”
Wat is de reden dat je deze website hebt gemaakt?
“Websites met een overzicht van de bestaande Amsterdamse homozaken zijn er natuurlijk al lang, al zijn die niet allemaal even up-to-date. Daarnaast worden dat er langzaam maar zeker ook steeds minder. Zo is een paar jaar geleden GaySite.nl gestopt en kwam onlangs het bericht dat ook GayLINC.nl uit de lucht gaat.
Met www.homohoreca.amsterdam wil ik eerst zorgen voor een actueel overzicht van het huidige aanbod aan uitgaansgelegenheden en daarnaast wordt dus ook de geschiedenis beschreven.
Weliswaar heb ik eerder al op Wikipedia over de Amsterdamse homogeschiedenis geschreven, alsmede in diverse artikelen voor de Gaykrant, maar een handzaam totaaloverzicht was er tot nu toe niet.”
Digitale erfgoedplatform Historypin
“Veel voorwerk heb ik samen met Connie van Gils gedaan, die als voormalig collectiespecialist bij LHBT-archief IHLIA, het initiatief had genomen om op het digitale erfgoedplatform Historypin zoveel mogelijk memorabilia en advertenties uit het homo- en lesbische nachtleven te verzamelen.
Mijn website bouwt daarop voort door er een leesbaar verhaal van te maken, waarin je via links kan doorklikken naar de advertenties e.d. die op Historypin gedigitaliseerd zijn.”
Hoe gaat het in jouw ogen met de homohoreca in Amsterdam?
“Over het algemeen gaat het zeker niet slecht, al is de coronacrisis natuurlijk nog niet voorbij en zullen we nog moeten afwachten wat het eindeffect daarvan zal zijn. In elk geval zijn het aantal zaken de afgelopen jaren stabiel gebleven.
Met name tussen 2010 en 2015 zijn er een hele reeks van sluitingen geweest, maar die periode ligt nu achter ons. Weliswaar gingen er ook meer recent nog wel enkele zaken dicht, maar daar kwamen dan wel weer nieuwe voor in de plaats.”
Meerwaarde van homohoreca
“Hierbij speelt ook mee dat men weer inziet dat homohoreca een meerwaarde heeft als een veilige plek waar LHBT-mensen met gelijkgestemden kunnen samenkomen. Een besef dat opnieuw naar boven kwam na de aanslag op homoclub Pulse in Orlando in Florida in 2016.
Voordien was de heersende opvatting dat aparte bars en clubs voor homo’s en lesbo’s niet meer nodig waren en dat volledig gemengd uitgaan de toekomst was – een opvatting die natuurlijk niet echt stimulerend was om een nieuwe gayzaak te beginnen, al zijn tegenwoordig in Amsterdam de enorm hoge huren natuurlijk ook een forse drempel.”
Zou je iets meer kunnen vertellen over de straten Amstel, Kerkstraat, Reguliers, Spuistraat, Warmoestraat en de Zeedijk?
“Zoals op mijn website te zien is, valt over al die straten heel wat te vertellen, dus ik kan hier slechts heel beknopt zijn. Als het gaat om homo-uitgaansstraten dan zullen de meeste mensen in eerste instantie aan de Reguliersdwarsstraat denken, die sinds 1980 wereldwijd bekend geworden is door de moderne en hippe homozaken en de grote feesten.
Eerder gold echter de Kerkstraat als dé homostraat, waar zich sinds de jaren zestig ook een reeks van homocafés vestigden en waar al in 1951 het allereerste homohotel van de stad opende.
In 1953 kwam ook het eerste homocafé in de Spuistraat, maar die straat kreeg nooit echt een duidelijke identiteit, wellicht afgezien van de diverse bordelen die daar eind jaren zeventig kwamen.”
Warmoesstraat, Zeedijk en de Amstel
“In de Warmoesstraat opende de eerste homozaak eveneens al in de jaren vijftig. Deze straat groeide daarna al snel uit tot het centrum van de Amsterdamse leerscene. Vlakbij ligt de Zeedijk, die met name door café ’t Mandje bekend geworden is, een zaak die al in 1927 zijn deuren opende, maar toch altijd meer een gemengd karakter heeft gehad.
Belangrijker dan de Zeedijk is eigenlijk de Amstel, waar toch ook al in 1929 het eerste homocafé kwam en dat met de achterliggende straatjes als de Halvemaansteeg, de Paardenstraat en de Amstelstraat de veruit grootste cluster van homohoreca vormde.”
Komt iedere subcultuur aan zijn trekken in de Amsterdamse homohoreca? Of missen er jouws inziens nog bepaalde zaken?
“Ondanks dat het aantal zaken in de loop der tijd is teruggelopen is er qua subculturen nog steeds wel voldoende diversiteit: er zijn cafés, clubs en/of feesten voor jong en hip, voor liefhebbers van leer, sportswear en soortgelijke fetisjes, alsmede voor wat meer alternatief publiek.
Het gemis is waarschijnlijk vooral een club voor een breed mainstream homopubliek, zoals de vroegere homodisco Exit in de Reguliersdwarsstraat, omdat de bestaande clubs zich meer op de genoemde subgroepen concentreren.”
Plannen Reguliersdwarsstraat
“Ook was wel de wens te horen voor een nieuwe plek waar je overdag terecht kan, maar dat kan nu bij nieuwe zaken als Brug34 en Lola the Green Aardvark en bovendien bestaan er plannen om ook in de Reguliersdwarsstraat de dagfunctie te versterken.”
Richt jouw website zich puur en alleen op homomannen?
“Mijn website is voor iedereen die interesse heeft in heden en verleden van de Amsterdamse homohoreca, al is het wel zo dat ongeveer 85% van de zaken van oudsher als homobar of -club te boek staan en zich dus in eerste instantie op homomannen richt.
Dat neemt uiteraard niet weg dat ook in die zaken in principe iedereen welkom is. De homohoreca heeft op die manier waarschijnlijk ook best het een en ander bijgedragen aan de homo-emancipatie, namelijk doordat hetero’s in de homocafés merkten dat homo’s helemaal niet raar en eng zijn, maar juist mensen zijn met wie je prima een feestje kan bouwen.”
Zaken van Manfred Langer
“Exemplarisch daarvoor zijn de zaken van Manfred Langer, eerst de oude Amstel Taveerne, waar hij achter de bar begon, en vervolgens zijn eigen café Chez Manfred en tenslotte natuurlijk zijn wereldberoemd geworden discotheek iT. Dat was de tijd dat homo’s de toon zetten in het uitgaansleven en waar hetero’s maar wat graag bij wilden horen.
Wat mijn site betreft worden ook alle lesbische zaken vermeld, al zijn dat er dus altijd veel minder geweest dan de plekken voor homomannen. Kennelijk is het uitgaan in cafés en clubs gewoon niet iets dat veel lesbische vrouwen aanspreekt.”
Wat vind je ervan dat veel homohorecazaken de regenboogvlag hebben ingeruild voor de progress vlag?
“Dat is een vrij opmerkelijke verandering als je bedenkt dat de klassieke regenboogvlag nu al zeker 20 jaar gebruikt wordt als herkenningsteken van de homohoreca. Eerder gebruikten homo-activisten vaak de roze driehoek als geuzenteken omdat de nazi’s hiermee de homoseksuele kampgevangenen stigmatiseerden.
Deze nogal beladen roze driehoek werd vanaf de jaren tachtig geleidelijk vervangen door de regenboogvlag die op een positieve manier de veelkleurigheid van de homogemeenschap uitdrukte, als het ware de grafische vertaling van “gay pride”. Daarmee was deze vlag ook geschikt als herkenningsteken voor de vrolijke kant van de homoseksuele leefwereld, namelijk het uitgaansleven.”
De nieuwe vlag
“De nieuwe Progress Pride-vlag is ook een regenboogvlag, maar dan met een extra driehoek in de kleuren wit, roze, lichtblauw, bruin en zwart, die staat voor transgenders en LHBT-mensen van kleur. Deze vlag is nauw verbonden met een nieuw LHBT-activisme dat vanwege zijn fanatisme vooral op social media vaak tot diepgaande verdeeldheid leidt.
Zo gezien vind ik het uithangen van de Progress-vlag geen verbetering, omdat juist in het uitgaansleven mensen elkaar op een ongedwongen manier kunnen ontmoeten, los van eventuele politieke of ideologische voorkeuren.”
Wat vind je van het huidige event Pride Amsterdam?
“Naar mijn mening is de Amsterdamse Pride een beetje slachtoffer geworden van zijn eigen succes. Dit betreft dan met name de Canal Parade en de straatfeesten, want de overige activiteiten tijdens de voorafgaande week zijn verder prima. Vroeger waren de straatfeesten een soort openlucht-homohoreca, waarbij je met vrienden langs de feestjes in de verschillende homostraten ging en oude bekenden uit hele land tegenkwam.
Door de steeds strengere veiligheidsmaatregelen die de gemeente nodig acht om de toenemende drukte te beheersen is dat echter nauwelijks meer mogelijk: de straatfeesten worden nu al snel met hekken afgesloten, iets dat in mijn beleving totaal niet past bij een viering van vrijheid en diversiteit.”
Botenparade en straatfeesten
“Ook bij de Canal Parade is de toestroom van bezoekers tegenwoordig dermate massaal dat je eigenlijk al ver van tevoren klaar moet zitten wil je nog een beetje goed zicht hebben. En dan kijk je nog twee derde van de tijd naar boten die weinig of niets met seksuele vrijheid en diversiteit van doen hebben.
Feitelijk is de Canal Parade zowel qua deelnemers als qua bezoekers meer een algemeen stadsfestival geworden, een vervanging van Koninginnedag, dat jaren geleden al sterk ingekrompen werd omdat het een te grote belasting voor de oude binnenstad vormde.
Ik zou daarom zeggen: benut deze noodgedwongen pauze door de coronacrisis, om te kijken naar de mogelijkheden om de botenparade en de straatfeesten “kleiner en fijner” te maken, meer zoals de Pride Walk, die echt vanuit de verschillende LHBT-gemeenschappen zelf voortkomt.”
Hoe gaat het met de homohoreca in de rest van Nederland?
“Voor de rest van Nederland geldt eigenlijk hetzelfde als voor Amsterdam: na een eerdere periode van veel sluitingen is het aantal zaken in de laatste jaren vrijwel stabiel gebleven. Het grootste verlies was de sluiting van ’t Bölke in Enschede, al was hun disco al langer niet meer op homopubliek gericht en ging het nu feitelijk alleen nog om de sauna.”
Homohoreca rest van Nederland
“Overigens ben ik als vervolg op mijn site over de Amsterdamse homohoreca ook begonnen aan een website voor de homohoreca in de rest van Nederland: www.homohoreca.nl. Die site is voorlopig nog niet klaar, maar de formule is eigenlijk dezelfde als die van de Amsterdamse site, zij het dat in plaats van heden en verleden van de homostraten, hier heden en verleden per stad wordt beschreven, wat ik nu voor zeven steden al gedaan heb.
In totaal moeten dat 15 steden worden waar zich tegenwoordig nog homo-uitgaansgelegenheden bevinden”, laat een nauw bij de LHBT+ community betrokken Peter Koop ten slotte weten.
