Museum Tot Zover is een museum in Amsterdam. Alleen al de naam ‘Tot zover’ spreekt meteen tot de verbeelding. Eigenlijk wordt daarmee gezegd: nu stopt het. En dat zegt dan meteen genoeg over dit museum dat heel passend gevestigd is in een doodgraverswoning op de begraafplaats van De Nieuwe Ooster (Watergraafsmeer). Het werd in 1892 opgetrokken aan de hand van ontwerpen van Adriaan Willem Weissman.
Funerair focuspunt
Het museum Tot Zover is het Nederlandse uitvaartmuseum bij uitstek. Dit museum vertelt het verhaal van het nationale funeraire erfgoed. Het gaat in op de moderne uitvaart zoals we die tegenwoordig kennen in het multiculturele Nederland. Zo leer je waarom bij een moslim-uitvaart lotuspoeder, musk en kamfer hoort.
De gewoonten van de uitvaartcultuur
Het museum heeft een vaste collectie en zeer aansprekende tijdelijke exposities. De verzameling die altijd te zien is, bestaat uit funeraire kunst. Uit objecten die je kunt relateren aan de geschiedenis van de Nederlandse uitvaartcultuur. Denk hierbij aan grafzerken, graftrommels, urnen en kisten. Maar ook aan bijzondere objecten zoals een boeket van bloemen dat gemaakt is van mensenharen.
Op weg naar een museum met grafstemming
Al in de jaren zestig van de vorige eeuw speelde het idee van een museum dat uitvaartrituelen uit de doeken deed. Na oprichting van de Stichting Nederlands Uitvaartmuseum in 1990 werd tien jaar later een passende locatie voor het museum gevonden. Na verbouw en deels nieuwbouw gingen de deuren van Tot Zover open in eind 2007.
De vaste collectie
Het museum hanteert drie thema’s om de bezoeker wegwijs te maken in alles dat met dood en rouwverwerking te maken heeft:
• Het dode lichaam
• Afscheidsrituelen
• Rouw en herinnering
Het museum presenteert in een vaste tentoonstelling objecten die te maken hebben met grafkunst en uitvaartcultuur. Al die zaken geven haarfijn aan hoe wij als Nederlanders omgaan met de dood. De collectie is al uitgedijd tot meer dan tweeduizend voorwerpen die de drie thema’s weerspiegelen. Al dwalend langs de voorwerpen krijg je steeds meer grip op hoe er met de dood wordt omgegaan. Zo illustreert een donkere lijkkoets uit 1895 dat vroeger de elite niet naar het kerkhof werd gedragen maar gereden. En kun je ook een spel spelen om taboes rond sterfelijkheid bespreekbaar te maken: de Doodleuke Bingo (2022). Een bijzondere fotoserie (Behind Death’s Door, 2011) geeft een beeld van de ontruiming van een woning nadat de bewoner was overleden. Er zijn ook kleinoden aanwezig die een lach en een traan in zich verenigen. Zoals ‘De Sneu’ (2015), een zwarte kubusvormige opzetneus die nabestaanden konden dragen als teken van rouw. Een omgekeerd soort feestneus, dus.
Tijdelijke exposities
Een waaier van voorbije tentoonstellingen geeft goed aan wat je te wachten staat tijdens een bezoek aan het museum en de nieuwste expositie. Zo kon je in 2019-2020 terecht bij ‘De laatste aai’, een eerbetoon aan dode huisdieren. En ook in 2019 toonde de expo ‘De kist al in huis’ hoe mensen voorbereiding troffen terwijl de dood nog lang niet gearriveerd was. In ‘Especially for you’ (2017) kwam de moeizame relatie ter sprake van commercie en dood. Wat kun je verdienen aan een doodskist, een precaire vraag. Ook worden zo nu en dan kunstenaars gevraagd hun blik te werpen op dood en rituelen. Bijvoorbeeld Sara Grothus die in 2021-2022 hier een tentoonstelling had onder de naam ‘Schemering’.
PS Neem ook eens een kijkje op onze pagina met actuele exposities in Amsterdam.
Museum Tot Zover is een museum in Amsterdam. Alleen al de naam ‘Tot zover’ spreekt meteen tot de verbeelding. Eigenlijk wordt daarmee gezegd: nu stopt het. En dat zegt dan meteen genoeg over dit museum dat heel passend gevestigd is in een doodgraverswoning op de begraafplaats van De Nieuwe Ooster (Watergraafsmeer). Het werd in 1892 opgetrokken aan de hand van ontwerpen van Adriaan Willem Weissman.
Funerair focuspunt
Het museum Tot Zover is het Nederlandse uitvaartmuseum bij uitstek. Dit museum vertelt het verhaal van het nationale funeraire erfgoed. Het gaat in op de moderne uitvaart zoals we die tegenwoordig kennen in het multiculturele Nederland. Zo leer je waarom bij een moslim-uitvaart lotuspoeder, musk en kamfer hoort.
De gewoonten van de uitvaartcultuur
Het museum heeft een vaste collectie en zeer aansprekende tijdelijke exposities. De verzameling die altijd te zien is, bestaat uit funeraire kunst. Uit objecten die je kunt relateren aan de geschiedenis van de Nederlandse uitvaartcultuur. Denk hierbij aan grafzerken, graftrommels, urnen en kisten. Maar ook aan bijzondere objecten zoals een boeket van bloemen dat gemaakt is van mensenharen.
Op weg naar een museum met grafstemming
Al in de jaren zestig van de vorige eeuw speelde het idee van een museum dat uitvaartrituelen uit de doeken deed. Na oprichting van de Stichting Nederlands Uitvaartmuseum in 1990 werd tien jaar later een passende locatie voor het museum gevonden. Na verbouw en deels nieuwbouw gingen de deuren van Tot Zover open in eind 2007.
De vaste collectie
Het museum hanteert drie thema’s om de bezoeker wegwijs te maken in alles dat met dood en rouwverwerking te maken heeft:
• Het dode lichaam
• Afscheidsrituelen
• Rouw en herinnering
Het museum presenteert in een vaste tentoonstelling objecten die te maken hebben met grafkunst en uitvaartcultuur. Al die zaken geven haarfijn aan hoe wij als Nederlanders omgaan met de dood. De collectie is al uitgedijd tot meer dan tweeduizend voorwerpen die de drie thema’s weerspiegelen. Al dwalend langs de voorwerpen krijg je steeds meer grip op hoe er met de dood wordt omgegaan. Zo illustreert een donkere lijkkoets uit 1895 dat vroeger de elite niet naar het kerkhof werd gedragen maar gereden. En kun je ook een spel spelen om taboes rond sterfelijkheid bespreekbaar te maken: de Doodleuke Bingo (2022). Een bijzondere fotoserie (Behind Death’s Door, 2011) geeft een beeld van de ontruiming van een woning nadat de bewoner was overleden. Er zijn ook kleinoden aanwezig die een lach en een traan in zich verenigen. Zoals ‘De Sneu’ (2015), een zwarte kubusvormige opzetneus die nabestaanden konden dragen als teken van rouw. Een omgekeerd soort feestneus, dus.
Tijdelijke exposities
Een waaier van voorbije tentoonstellingen geeft goed aan wat je te wachten staat tijdens een bezoek aan het museum en de nieuwste expositie. Zo kon je in 2019-2020 terecht bij ‘De laatste aai’, een eerbetoon aan dode huisdieren. En ook in 2019 toonde de expo ‘De kist al in huis’ hoe mensen voorbereiding troffen terwijl de dood nog lang niet gearriveerd was. In ‘Especially for you’ (2017) kwam de moeizame relatie ter sprake van commercie en dood. Wat kun je verdienen aan een doodskist, een precaire vraag. Ook worden zo nu en dan kunstenaars gevraagd hun blik te werpen op dood en rituelen. Bijvoorbeeld Sara Grothus die in 2021-2022 hier een tentoonstelling had onder de naam ‘Schemering’.
PS Neem ook eens een kijkje op onze pagina met actuele exposities in Amsterdam.
