Amsterdam herbergt bijzondere kunstenaars en Vrije Tijd Amsterdam deelt graag hun verhaal. Vandaag stellen we een aantal vragen aan Nynke Deinema.
Wilt u zichzelf eerst eens introduceren?
“Mijn naam is Nynke Deinema, ik ben beeldend kunstenaar. Ik heb gewoond in Brabant en Rotterdam en woon nu al meer dan 30 jaar in Amsterdam. Mijn familie komt uit voormalig Nederlands-Indië, mijn vader komt van Java. Mijn ouders zijn getrouwd met de handschoen en mijn 2 broers en mijn zus zijn ook op Java geboren. Ik ben als nakomer, geboren in Rotterdam, dat klinkt toch minder spannend dan Soerabaya en Semarang. Er zit een ingewikkelde geschiedenis achter die ik pas verwerkt heb in het project #Siloewok Sawangan (de naam van de cultuur-onderneming (ander woord voor plantage) van mijn opa.
Ik heb veel gereisd in mijn leven, de spannendste reis was wel die in 1996 met de Trans Siberië Express naar China. De veroorzaker hiervan was de grootse verhalenverteller ooit; Willem de Ridder. Op de radio beschreef hij zo enthousiast een paardenmarkt in Mongolië dat ik totaal geïnspireerd was. Vervolgens heb ik uitgezocht hoe je daar terecht zou kunnen komen en ben ik uiteindelijk beland op de rug van een Mongoolspaard.”
Welke art opleiding heeft u gevolgd en wat sprak u het meest aan bij de opleiding?
“Het was voor mij een zoektocht en via een omweg ben ik daar terecht gekomen. Tijdens een reis door Indonesië hoorde ik in de jungle dat ik was aangenomen op de Gerrit Rietveld academie. Tijdens de Rietveld heb ik een uitwisseling met de Universität der Künste in Berlijn, gedaan. Dat was een bijzondere tijd, het was een paar jaar na de val van de muur en de meeste Duitsers waren nog in shock.
Wat mij het meeste aansprak op de kunstacademie waren eigenlijk de mensen daar, opeens was ik met gelijkgestemden, zij waren interessant en inspirerend. Aan de andere kant was het soms een licht psychiatrische instelling, wat aan de ene kant aantrekkelijk was maar aan de andere kant ook iets bedreigends had. Voor mij is er een enorme wereld opengegaan, die oneindig rijk is en waar ik nog steeds uitput.”
Met welke materialen werkt u het liefst en hoe komt uw werk tot stand?
“In het begin van mijn kunstenaarschap heb ik veel met mijn lichaam gewerkt. Mijn eigen lichaam was mijn materiaal. Ik werkte met verschillende media, video, fotografie, beeld. Ook werkte ik met materialen uit het dagelijks leven. Dan moet je denken aan o.a. een jurk van pleisters: Aantrekken en Afstoten op hetzelfde moment, dat wilde ik bereiken met mijn werk. Nu werk ik met een techniek die ik de laatste jaren ontwikkeld heb, waarbij ik kras en perforeer in foto’s en ze inwrijf met pastel. Daaruit komen fotowerken en mobielen uit voort.”
Heeft u een specifiek thema dat u in het proces van uw werk aanhoudt?
“Mijn thematiek is de mens, zijn kwetsbaarheid en mijn vrouw zijn in deze wereld. Ik ben op zoek naar de randjes van het leven, die interesseren mij. Het is een fascinatie voor de eigenaardigheden van het menselijk lichaam en geest. Het lichaam, de huid en het bedekken ervan onderzoek ik op verschillende wijze door middel van media als fotowerken, objecten, collages en video. Het bedekken heeft voor mij verschillende betekenissen, het zegt iets over: je identiteit, je culturele achtergrond, maar ook over het bedekken van bepaalde zaken, het maskeren.
Ik gebruik het lichaam als ruw materiaal om mee te communiceren en om emoties, ideeën, verlangens en angsten op te wekken. Veel van het werk is gerelateerd aan de huid of als huid bedoeld. Het werk is ambivalent en enigszins autobiografisch. Ik zoek niet naar perfectie maar zoek de schoonheid in de imperfectie: aantrekken en afstoten.
Van 2004 tot 2018 heb ik in samenwerking met collega-kunstenaar Caroline de Roy verschillende projecten uitgevoerd. Het uitgangspunt voor deze projecten waren het sociaal-maatschappelijke aspect dat werd gekenmerkt door een antropologische benadering. De projecten werden uitgevoerd op specifieke locaties en de aanpak was onderzoeksmatig, het onderwerp werd uitgediept en van binnen naar buiten gekeerd. De informatie en de input van de betrokken mensen diende als materiaal voor het te realiseren kunstwerk.”
Wilt u uw project ‘Female Hands’ en het boek GAZE toelichten?
“In mijn kunstenaarspraktijk spelen handen vaak een rol. Handen zijn gevoelig, soms ontroerend, soms beangstigend, en ze kunnen een boodschap overbrengen en bekrachtigen. Mijn kennis van gebarentaal heeft bijgedragen aan een fascinatie voor handen. In ‘Female Hands’ zoom ik in op vrouwenhanden die voorkomen op 16e en 17e eeuwse schilderijen. In die eeuwen overstegen weinig vrouwen wat van hun verwacht werd als vrouw. En toch werkten enkelen als kunstenaar. Vrouwelijke kunstenaars zijn lang onzichtbaar geweest. Nog steeds bestaat slechts dertien procent van de collecties van Nederlandse musea uit werk van vrouwelijke kunstenaars.
Ik print de handen, kras in de foto’s perforeer ze en wrijf ze in met pastel. ‘Iconoclasme’ noem ik mijn werkwijze: beeldenstorm. Het is een even zorgvuldige als rigoureuze bewerking. De werken zijn zacht en tactiel; tegelijkertijd zijn ze aangetast.
Mijn boek GAZE is een weerslag van het project Female Hands. De publicatie GAZE heeft 48 pagina’s, full color gedrukt op A4 formaat, bijzondere soft cover en is gesigneerd in een oplage van 100. Tevens zit er een set met postkaarten bij van een aantal werken.”
Kunt u iets over de plek/atelier vertellen waar uw projecten gecreëerd worden?
“Mijn atelier bevindt zich in ons prachtige Pakhuis Wilhelmina. Dit pakhuis is gelegen in het Oostelijk Havengebied aan de Veemkade in Amsterdam. Het werd gebouwd in 1892. In 1988 werd het gebouw gekraakt door een groep kunstenaars, waardoor het behouden is gebleven. Er zijn ongeveer 100 ateliers. We hadden pas open ateliers, dit organiseren we om de 2 jaar. Van harte welkom in 2026!”
Hoe kijkt u naar kunst en wat zijn uw inspiratiebronnen?
“Kunst is broodnodig; het gebruiken van je verbeeldingsvermogen en het uiten daarvan geeft je vrijheid. Kunst maken is een vorm van vrijheid in denken, alles kan en mag bestaan in de kunst. Ik vind geëngageerde kunst interessant, als kunstenaar is het belangrijk om iets te zeggen over de tijd waarin je leeft. Het is dan ook vreselijk dat het voorgenomen cultuurbeleid van het kabinet zorgt voor een kaalslag van 350 miljoen euro en een negatief domino-effect in de kunst- en cultuursector. Diep tragisch en een groot verlies.”
Wat zijn uw favoriete stromingen in de kunstgeschiedenis?
“Ik denk niet zo in favoriete stromingen maar meer in kunstenaars die mij hebben beïnvloed. Tijdens mijn academietijd was dat de schrijver Samuel Beckett en de kunstenaar Bruce Nauman. Bij mijn afdeling beeldhouwen waren voornamelijk mannen die lesgaven en in de kunstenaarsboeken die wij kregen stonden uitsluitend en alleen mannelijke kunstenaars. Later kwamen Louise Bourgeois en Eva Hesse op mijn pad, die ben ik toen gaan volgen. Dat deed elke vrouwelijke student in die tijd, we kenden bijna geen vrouwelijke kunstenaars, terwijl die er echt wel waren, ze werden sporadisch genoemd of naar verwezen.
Op dit moment vind ik Patricia Kaersenhout krachtig werk maken en ik kijk uit om binnenkort de schilderijen van Miriam Cahn te gaan zien in het Stedelijk Museum. Eind oktober ga ik naar de Biënnale in Venetië. Dit is een evenement waar kunst van over de hele wereld wordt getoond. Ik ben benieuwd naar het Nederlandse paviljoen waar Renzo Martens samen met de Congolese kunstenaarscollectief CATPC werk laat zien.
Wat ik ook interessant vind is de tentoonstellingsruimte CBK zuidoost in Amsterdam. Daar wordt ook kunstgeschiedenis ‘geschreven’, maar dan met een andere GAZE.”
U geeft rondleidingen en de kunsteducatielessen, wilt u hier iets over vertellen?
“Zes jaar lang heb ik met veel plezier in het Stedelijk Museum rondleidingen gegeven aan volwassenen, scholen en Nieuwkomers. Dit doe ik nu ook nog bij Noordje (organisatie in Amsterdam Noord voor kinderen die niet vanzelfsprekend met kunst en cultuur in aanraking komen). Ik ga dan met Noordje naar het Museum en leid dan rond. In de middag geef ik een workshop geïnspireerd op het werk wat we gezien hebben.
En met grote regelmatig geef ik rondleidingen door Land-Art werken in Flevoland.
Bij Noordje heb ik ook de Kunstacademie voor dove, slechthorende en Tossers (Taalontwikkelingsstoornis) opgericht. Deze doelgroep: slechthorend, doof, Tos, is mijn expertise. Dit begon ooit tijdens mijn Rietveldacademie, toen gaf ik 2 dagen per week les aan dove kinderen. Hier heb ik gebarentaal geleerd en in een ver verleden heb ik ooit de PABO gedaan. Momenteel werk ik 2 dagen per week op het Auris College Leiden als docent beeldende vorming op het VSO (leerlingen die moeite hebben met horen of taal). Betekenis geven vind ik belangrijk en leuk om te doen.”
Vindt u Amsterdam als kunstenaar een inspirerende stad?
“Mijn thematiek is de mens. De stad vult zich met mensen in alle kleuren, vormen en culturen. Elke wijk in Amsterdam heeft weer een andere sfeer. Dit alles bij elkaar is een ware inspiratiebron voor mij!”
Staan er nog exposities op de agenda?
“Jazeker, eind november ga ik een interactie aan met de collectie van Museum Martena in Franeker. De fotowerken en mobielen uit het project ‘Female Hands’ ga ik op zo’n manier presenteren, dat ze communiceren met de collectie. Dus hedendaagse kunst in een verhalen- en portrettenmuseum met een klassieke negentiende-eeuwse museale uitstraling.
In Museum Martena is o.a. de werkkamer van de allereerste vrouwelijke student van Nederland: de zeventiende-eeuwse Anna Maria van Schurman te zien. In deze zaal zal een werk van mij een interactie aangaan met een portret van Anna Maria van Schurman.
In een andere zaal hangen professorenportretten, ook daar zal ik een interventie doen.
En in het najaar van 2025 komt er een groepstentoonstelling in het CBK Zuidoost in Amsterdam met een junior curator. Deze tentoonstelling met werktitel ‘Odd Creatures’ heeft als thema: Nederlandse kolonialisme in Indonesië en zijn nalatenschap. Daar ga ik nieuw werk voor maken.”
Websites Nynke Deinema:
www.nynkedeinema.nl
www.nynkedeinemakunsteducatie.nl
Social media kanalen Nynke Deinema:
Wil je op de hoogte worden gehouden van de bezigheden van Nynke Deinema? Stuur Nynke dan een mailtje om de nieuwsbrief te ontvangen: [email protected]